Διεθνή Σύμβολα Επικινδυνότητας

Σύμβολα Επικινδυνότητας

Με την Οδηγία για τις Επικίνδυνες Ουσίες θεσμοθετήθηκε η χρήση των Συμβόλων επικινδυνότητας για την επισήμανση των επικίνδυνων ουσιών.

---

Τα σύμβολα επικινδυνότητας είναι εικονογραφήματα με μαύρα σήματα σε πορτοκαλί υπόστρωμα. Οι επικίνδυνες κατηγορίες ουσιών ή σκευασμάτων που επισημαίνονται με σύμβολα επικινδυνότητας υποδιαιρούνται σε

• Ύποπτα εκρήξεως ή αναφλέξεως (φυσικοχημικές ιδιότητες)

• Ύποπτα τοξικότητας (τοξικολογικές ιδιότητες) ή

• Συνδυασμός των ανωτέρω.

Στη συνέχεια επεξηγούνται όλα τα σύμβολα επικινδυνότητας, περιλαμβάνοντας τις επισημάνσεις κινδύνου και χαρακτηριστικά κωδικά γράμματα (Σημείωση: Τα κωδικά γράμματα δεν είναι μέρος των συμβόλων επικινδυνότητας).

Εύφλεκτες Ουσίες

Οι εύφλεκτες ουσίες περιλαμβάνουν τις υποομάδες των εκρηκτικών ουσιών, των οξειδωτικών ουσιών, των ουσιών μεγάλης αναφλεξιμότητας και των ουσιών εξαιρετικά μεγάλης αναφλεξιμότητας. Στην κατηγορία των εύφλεκτων ουσιών ανήκουν και οι αναφλέξιμες ουσίες, όμως γι’ αυτές δεν είναι απαραίτητη η χρήση συμβόλων επικινδυνότητας.

imageanchor="1" style="clear:left;" Κωδικό γράμμα Ε Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με το σήμα «εκρηκτικό» μπορούν να εκραγούν με χτύπημα, τριβή, θέρμανση, φωτιά και άλλες πηγές ανάφλεξης ακόμη και απουσία ατμοσφαιρικού οξυγόνου. Η έκρηξη θα προκληθεί από μια βίαιη αντίδραση της ουσίας που ελευθερώνει μεγάλα ποσά ενέργειας με ταυτόχρονη προαγωγή κρουστικών κυμάτων. Ο κίνδυνος έκρηξης μπορεί να προσδιοριστεί με βάση το Νόμο περί Εκρηκτικών Ουσιών.

Οι κυριότεροι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases,Φράσεις Ειδικών Κινδύνων) για τις εκρηκτικές ουσίες είναι R1, R2, και R3.

Κωδικό Γράμμα Ο Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με το σύμβολο επικινδυνότητας «οξειδωτικό», δεν είναι συνήθως αναφλέξιμα. Όμως σε επαφή με αναφλέξιμες ή ιδιαίτερα εύφλεκτες ουσίες είναι δυνατό να αυξήσουν σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο μιας βίαιης πυρκαγιάς. Σε πολλές περιπτώσεις είναι ανόργανα άλατα με ισχυρές οξειδωτικές ιδιότητες και οργανικά υπεροξείδια.

Οι κυριότεροι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases, Φράσεις Ειδικών Κινδύνων) για τις οξειδωτικές ουσίες είναι R7, R8, και R9.

Κωδικό γράμμα F+ Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με την σήμανση επικινδυνότητας «εξαιρετικά εύφλεκτο, extremely flammable» έχουν σαν υγρά ένα πολύ χαμηλό σημείο ανάφλεξης (κάτω από τους 00C) και χαμηλό σημείο ζέσεως (κάτω από τους +340 C). Οι εξαιρετικά εύφλεκτες αέριες ουσίες σχηματίζουν εύκολα με τον αέρα εκρηκτικά μίγματα κάτω από συνήθεις συνθήκες.

Ο αλφαριθμητικός κωδικός επικινδυνότητας (R-Phrase Φράση Ειδικού Κινδύνου) για τις εξαιρετικά εύφλεκτες ουσίες είναι R12.

Κώδικό γράμμα F Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με το σύμβολο επικινδυνότητας «πολύ εύφλεκτο» “highly flammable” είναι ουσίες που μπορεί να αυτοθερμανθούν και να αναφλεγούν κάτω από συνήθεις ατμοσφαιρικές συνθήκες ή έχουν χαμηλά σημεία ανάφλεξης (κάτω από τους +210C). Μερικές πολύ εύφλεκτες ουσίες παράγουν εξαιρετικά εύφλεκτα αέρια με την επίδραση της υγρασίας. Σαν «πολύ εύφλεκτες» ουσίες χαρακτηρίζονται επίσης και ουσίες οι οποίες στον αέρα και θερμοκρασία δωματίου αυτοθερμαίνονται απουσία κάποιας ενεργειακής πηγής και τελικά αναφλέγονται.

Ο αλφαριθμητικός κωδικός επικινδυνότητας (R-Phrase, Φράση Ειδικού Κινδύνου) για τι «πολύ εύφλεκτες ουσίες» είναι R11

Εύφλεκτα Δεν δίδεται κωδικό γράμμα Δεν υπάρχει σύμβολο επικινδυνότητας για την επισήμανση ουσιών και σκευασμάτων με τον χαρακτηρισμό «εύφλεκτο». Σαν «εύφλεκτες» ουσίες κατατάσσονται υγρές ουσίες ή σκευάσματα πού έχουν σημείο ανάφλεξης μεταξύ +21 0C και +55 0C.

Οι κύριος αλφαριθμητικός κωδικός επικινδυνότητας (R-Phrase, Φράση Ειδικού Κινδύνου) για τις «εύφλεκτες ουσίες» είναι R10.

Ουσίες Επικίνδυνες για την Υγεία

Η κατηγοριοποίηση των ουσιών και των σκευασμάτων σύμφωνα με τις τοξικολογικές τους ιδιότητες περιλαμβάνει ενώσεις που προκαλούν οξέα και χρόνια αποτελέσματα, ανεξάρτητα εάν τα αποτελέσματα αυτά προκλήθηκαν από μία, από επαναλαμβανόμενη ή από χρόνια έκθεση σ’ αυτές. Μια σημαντική παράμετρος εκτίμησης της οξείας τοξικότητας μιας ουσίας είναι η τιμή LD50, η οποία προσδιορίζεται με δοκιμές σε πειραματόζωα. Η τιμή LD50 παριστάνει την θανατηφόρο δόση σε mg ανά Kg βάρους σώματος, το οποίο θα προκαλέσει τον θάνατο για το 50 % του πληθυσμού των πειραματόζωων της δοκιμής μέσα σε 14 ημέρες από την αρχική και μοναδική χορήγηση. Από τον σχεδιασμό της δοκιμής είναι δυνατόν να γίνει διάκριση μεταξύ της στοματικής LD50 p.o λήψης (p. o. = per os = από του στόματος) και πέψης διαμέσου του γαστρεντερικού συστήματος, και της δερματικής LD50 για την περίπτωση που η λήψη έγινε διαμέσου του δέρματος. Εκτός από τις δύο αυτές περιπτώσεις υπάρχει και η πνευμονική (εισπνεόμενη) θανατηφόρος συγκέντρωση LD50 (pulmonary). Η τιμή αυτή αντανακλά στη συγκέντρωση ενός ρυπαντή στον αέρα (mg/L) η οποία θα προκαλέσει τον θάνατο για το 50 % του πληθυσμού των πειραματόζωων της δοκιμής μέσα σε 14 ημέρες μετά από έκθεση για 4 ώρες.

Ο όρος «ουσίες επικίνδυνες για την υγεία» περιλαμβάνει τις υποομάδες «ιδιαίτερα τοξικές ουσίες», «τοξικές ουσίες», και «βλαβερές ουσίες».

imageanchor="1" style="clear:left;" Κωδικό γράμμα Τ+ Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με το σύμβολο επικινδυνότητας «πολύ τοξικό Τ» προκαλούν σημαντικές άμεσες ή χρόνιες βλάβες στην υγεία, ακόμη και τον θάνατο σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις εάν ληφθούν με εισπνοή, κατάποση, ή σε επαφή με το δέρμα.

Μια ουσία κατηγοριοποιείται σαν «πολύ τοξική» όταν εμπίπτει στα ακόλουθα κριτήρια του Κανονισμού περί Επικινδύνων Ουσιών.

LD50 στοματική (ποντικός) ≤ 25 mg/kg βάρους σώματος

LD50 δερματικά(ποντικός ή κουνέλι) ≤ 50 mg/kg βάρους σώματος

LC50 εισπνεόμενη (ποντικός) για αερολύματα/ κόνεις ≤ 0.25 mg/L

LC50 εισπνεόμενη (ποντικός) για αέρια/ατμούς ≤ 0.50 mg/L

Οι κύριοι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases, Φράσεις Ειδικού Κινδύνου) για τις «πολύ τοξικές ουσίες» είναι R26, R27, και R28.

Κωδικό Γράμμα Τ Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με το σύμβολο επικινδυνότητας «τοξικό» μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές άμεσες ή χρόνιες βλάβες στην υγεία, ακόμη και τον θάνατο σε μικρές συγκεντρώσεις εάν ληφθούν με εισπνοή, κατάποση, ή σε επαφή με το δέρμα.

Μια ουσία κατηγοριοποιείται σαν «τοξική» όταν εμπίπτει στα ακόλουθα κριτήρια του Κανονισμού περί Επικινδύνων Ουσιών.

LC50 εισπνεόμενη (ποντικός) για αέρια/ατμούς 0.50 – 2 mg/L

LD50 στοματική (ποντικός) 25 – 200 mg/kg βάρους σώματος

LD50 δερματικά(ποντικός ή κουνέλι) 50 – 400 mg/kg βάρους σώματος

LC50 εισπνεόμενη (ποντικός) για αερολύματα/κόνεις 0.25 – 1 mg/L

Οι κύριοι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases, Φράσεις Ειδικού Κινδύνου) για τις «τοξικές ουσίες» είναι R23, R24, and R25.

imageanchor="1" style="clear:left;" Κωδικό γράμμα Xn Οι ουσίες και τα σκευάσματα που επισημαίνονται με το σύμβολο επικινδυνότητας «βλαβερό» εμφανίζουν μέτρια επικινδυνότητα για πρόκληση βλαβών της υγείας εάν ληφθούν με εισπνοή, κατάποση, ή σε επαφή με το δέρμα.

Μια ουσία κατηγοριοποιείται σαν «βλαβερή» όταν εμπίπτει στα ακόλουθα κριτήρια του Κανονισμού περί Επικινδύνων Ουσιών.

LD50 στοματική (ποντικός) 200 – 2000 mg/kg βάρους σώματος

LD50 δερματικά (ποντικός ή κουνέλι) 400 – 2000 mg/kg βάρους σώματος

LC50 εισπνεόμενη (ποντικός) για αερολύματα/ κόνεις 1 – 5 mg/L

LC50 εισπνεόμενη (ποντικός) για αέρια/ατμούς 2 – 20 mg/L

Οι κύριοι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases, Φράσεις Ειδικού Κινδύνου) για τις «βλαβερές ουσίες» είναι R20, R21, and R22

Ουσίες που καταστρέφουν τους ιστούς

Ο όρος αυτός περιλαμβάνει τις υποομάδες των «διαβρωτικών ουσιών (“corrosive substances”) και των «ερεθιστικών ουσιών» (“irritant substances”)

Κωδικό γράμμα C Ουσίες και σκευάσματα με το σύμβολο επικινδυνότητας «διαβρωτικό» καταστρέφουν τους ζωντανούς ιστούς. Εάν μια ουσία καταστρέφει το υγιές και άθικτο δέρμα του πειραματόζωου σε όλο του το πάχος ή η ιδιότητά της αυτή προβλέπεται από τα χημικά της χαρακτηριστικά π.χ. οξέα (pH < 2) και βάσεις (pH > 11.5) θα επισημανθούν σαν διαβρωτικές.

Οι κύριοι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases, Φράσεις Ειδικού Κινδύνου) για τις «διαβρωτικές ουσίες» είναι R34 και R35.

<>· imageanchor="1" style="clear:left;" Κωδικό γράμμα Xi Ουσίες και σκευάσματα με το σύμβολο επικινδυνότητας «ερεθιστικό» δεν είναι διαβρωτικές, όμως μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονές σε επαφή με το δέρμα ή τις βλεννογόνους.

Οι κύριοι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases) για τις «ερεθιστικές ουσίες» είναι R36, R37,R38 και R41.

Ουσίες Επικίνδυνες για το Περιβάλλον Κωδικό Γράμμα Ν

Κωδικό γράμμα Ν Ουσίες και σκευάσματα με το σύμβολο επικινδυνότητας «επικίνδυνο για το περιβάλλον» μπορούν κα προκαλέσουν άμεσα ή καθυστερημένα δυσμενή αποτελέσματα σε ένα ή και περισσότερα περιβαλλοντικά συστήματα (νερό, έδαφος, αέρα, φυτά, μικροοργανισμούς) και να οδηγήσουν σε οικολογικές διαταραχές.

Οι κύριοι αλφαριθμητικοί κωδικοί επικινδυνότητας (R-Phrases, Φράσεις Ειδικού Κινδύνου) για τις «περιβαλλοντολογικά βλαβερές ουσίες» είναι R50, R51, R52 και R53.